मराठ्यांची बखर – पराक्रम, निष्ठा आणि स्वाभिमानाचा अमर वारसा

मराठ्यांची बखर – पराक्रम, निष्ठा आणि स्वाभिमानाचा अमर वारसा

भारतीय इतिहासाच्या विस्तीर्ण पटावर काही अशा गाथा आहेत, ज्या काळाच्या ओघातही कधीच फिकट होत नाहीत. उलट, पिढ्यान्पिढ्या त्या अधिक उजळत जातात. “मराठ्यांची बखर” ही त्यापैकीच एक पराक्रम, त्याग, निष्ठा, संस्कार आणि स्वाभिमान यांचा संगम घडवणारी गाथा.

मराठा – एक जात नव्हे, एक जाज्वल्य विचार

मराठा म्हणजे केवळ युद्धकलेत निपुण असा योद्धा नव्हे. तो शेतात नांगर फिरवणारा, रणांगणात मर्दानी झुंज देणारा, अन्यायाविरुद्ध आवाज उठवणारा आणि स्वराज्याच्या पताकेसाठी जीव ओवाळून टाकणारा माणूस. तो परिश्रमाची भीती बाळगत नाही, अपमान गिळत नाही, आणि ध्येयासाठी प्राण पणाला लावतो.

शिवपूर्व काळ – विखुरलेला पण सामर्थ्यवान वारसा

छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आधी मराठा शक्ती अस्तित्वात होती, परंतु ती विखुरलेली, वेगवेगळ्या सरदारांच्या गडांपुरती मर्यादित होती. मुघल, आदिलशाही, निजामशाही यांच्या दडपशाहीत महाराष्ट्र श्वास घेत होता. तरीही या मातीतील आत्मा जिवंत ठेवणारे संत  तुकाराम, नामदेव, एकनाथ जनतेला नैतिक बळ देत होते. हाच आत्मविश्वास पुढे स्वराज्याच्या पायाचा खडक ठरला.

छत्रपती शिवाजी महाराज – मराठ्यांचा सुवर्णप्रभात

१६४५ साली रायरेश्याच्या किल्ल्यावर घेतलेली स्वराज्य स्थापनेची प्रतिज्ञा ही मराठ्यांच्या बखरीची खरी सुरूवात ठरली. जिजाऊंच्या संस्कारांनी, दादोजी कोंडदेवांच्या शिकवणीने आणि मावळ्यांच्या शौर्याने घडलेले शिवाजी महाराज हे केवळ योद्धे नव्हते, तर द्रष्टे राज्यकर्ते होते.

तोरणा, राजगड, प्रतापगड, पुरंदर हे किल्ले त्यांच्या हातून केवळ जिंकले गेले नाहीत ते स्वाभिमानाचे आणि स्वातंत्र्याचे प्रतीक बनले. अफझलखानाचा पराभव, शाहिस्तेखानाची नाकेबंदी, सूरतची मोहीम यामुळे मराठा सामर्थ्याचा गजर संपूर्ण भारतात झाला. जलदुर्ग, गनिमी कावा, न्यायव्यवस्था आणि व्यापार धोरण  यांतून त्यांनी एका नव्या युगाची पायाभरणी केली.

संभाजी ते पेशवे – विस्ताराची कहाणी

शिवाजी महाराजांनंतर संभाजी महाराजांनी पराक्रमाने स्वराज्याचे रक्षण केले. राजाराम महाराज, महाराणी ताराबाई यांच्या धैर्याने औरंगजेबाशी २७ वर्षांची थेट झुंज लढली गेली जी जगातील सर्वात प्रदीर्घ युद्धांपैकी एक ठरली.

पुढे पेशव्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्य दक्षिणेतील तामिळनाडूपासून उत्तरेतील अटकेपर्यंत विस्तारले. पानिपतच्या तिसऱ्या युद्धातील पराभवानंतरही मराठ्यांनी उभारी घेत पुन्हा दिल्लीवर आपला प्रभाव प्रस्थापित केला. ही जिद्द मराठा रक्तातलीच होती.

संस्कारांची अखंड परंपरा

मराठ्यांचा इतिहास फक्त रणांगणातच लिहिला गेला नाही. घराघरातल्या ओव्या, अभंग, कीर्तन यांनी लोकांना नैतिक बळ दिले. “जय भवानी, जय शिवाजी” ही घोषणा रणांगणापुरती नव्हती ती प्रत्येक मराठ्याच्या हृदयातली जाज्वल्य शपथ होती.

कुटुंबनिष्ठा, धर्माभिमान, मातृभूमीची सेवा आणि अन्यायाविरुद्ध बंडखोरी हे गुण मराठा संस्कृतीच्या मुळाशी घट्ट रुजलेले आहेत.

आजच्या पिढीसाठी धडा

इतिहास फक्त वाचून रमायचा विषय नाही. मराठ्यांची बखर आपल्याला शिकवते की, संघटन, ध्येय, परिश्रम आणि निष्ठा असेल तर कोणतेही स्वप्न साकार करता येते. आजच्या काळात शिक्षण, व्यवसाय, समाजकारण किंवा राष्ट्रसेवा कोणत्याही क्षेत्रात हे तत्त्व अंगीकारले, तर मराठ्यांचा तोच पराक्रम आपणही जगवू शकतो.

अमर गाथा

“मराठ्यांची बखर” म्हणजे फक्त गतकाळाचा अभिमान नाही, तर भविष्यासाठीचा दिशादर्शक दीपस्तंभ आहे. हा वारसा आपल्याला मिळाला आहे  त्याचे जतन करणे, पुढच्या पिढीला तो पोहोचवणे, आणि त्यातून प्रेरणा घेऊन नवे स्वप्न उभारणे हीच खरी कृतज्ञता.