Karmnukitil Karmanuk (करमणुकीतील करमणूक) By Hari Narayan Apate

महाराष्ट्राचे जुन्या पिढीतले सिध्दहस्त आणि दिग्गज असे कादंबरीकार ह.ना. तथा हरि नारायण आपटे (सन १८६४ ते१९१९)यांनी पूर्वी इतर कादंबरी लेखन सांभाळून ' करमणूक ' हे एकपाक्षिक ( दर पंधरा दिवसांनी प्रसिद्ध होणारे पत्र ) सुरु केलं होतं त्यात बहुजन सुधारणा हा त्यांचा हेतू होता. हे पाक्षिक त्यांनी त्यांच्या पंचावन्न वर्षांच्या आयुष्यातली वीस एकवीस वर्षे चालवले.    सदरहू पाक्षिकात पान-पूरके ( लेखानंतरच्या रिकाम्या जागा भरण्याचा ज्यादा मजकूर ) म्हणून स्वतःच लिहून अनेक गमतीदार विनोदी किस्से अन् चुटके छापले होते. ते एकत्र करून त्यांनी एक पूर्णपणे सोज्वळ आणि मध्यमवर्गीय भाषेतले विनोदाचे पुस्तक प्रकाशात आणले ते पुस्तक म्हणजे ' करमणुकीतील करमणूक ' हे पुस्तक होय.
त्यांच्या जीवनात अनेकदा कौटुंबिक नैतिक असे दुःखद प्रसंग घडले (जे ह्या पुस्तकातल्या त्यांच्या संक्षिप्त चरित्र लेखात सांगितले आहेत)...त्यामुळे त्यांच्या हृदयावर लागोपाठ दुःखाची आभाळे कोसळली तरीही ' दुःखाने गांजलेल्या व्यक्ती अखेर स्वभावाने हळूहळू ' विनोदी ' स्वभावाची होऊन जातात ' ह्या प्रमाणे ते विनोद लिहू लागले. ही नक्कीच वाखाणण्यासारखी घटना मानली पाहिजे.